การสืบพันธุ์ของธูปฤาษี

อาศัยเมล็ดขนาดเล็ก เมล็ดมีเอนโดสเปิร์ม (albuminous) ต้นอ่อนตรง และมีลักษณะเป็นเส้นขนหลายเส้น เบา สามารถปลิวไปตามลม และติดไปกับสิ่งของ คน หรือสัตว์ได้ง่าย หรืออาจใช้เหง้าในการกระจายพันธุ์ พบขึ้นบริเวณแหล่งน้ำขัง ในหนอง บึง ในนาข้าวทั่วประเทศไทย

ปัจจัยที่มีผลต่อการแพร่กระจายของธูปฤาษีคือ 1. ลม เป็นตัวพาให้ธูปฤาษีแพร่กระจายไปได้ไกล โดยพัดพาสปอร์และเมล็ดของธูปฤาษีซึ่งมีลักษณะเบา หรือมีส่วนที่ช่วยพยุงให้เมล็ดลอยไปตามลมได้ วัชพืชเหล่านี้จึงแพร่กระจายได้รวดเร็ว เช่น สปอร์ ของเฟิร์นบางชนิด หญ้าคา ธูปฤาษี เลา เป็นต้น 2. น้ำ สามารถพัดพาเมล็ดของธูปฤาษีไปตามกระแสน้ำ ทำให้ธูปฤาษีแพร่กระจายไปยังที่ต่างๆ ซึ่งอาจถูกพัดพาโดยน้ำฝนที่ไหลบ่าไป นอกจากนี้ น้ำยังเป็นปัจจัยที่สำคัญต่อการงอกของเมล็ดธูปฤาษีด้วย 3. สัตว์ เป็นพาหะที่นำพาเมล็ดธูปฤาษีไปยังที่ต่างๆ ได้ ทั้งทางตรงและทางอ้อม เช่น เมล็ดธูปฤาษีอาจติดไปกับร่างกายของสัตว์เอง จากที่หนึ่งไปตกยังอีกที่หนึ่ง หรือสัตว์กินพืชเป็นอาหารแล้วถ่ายมูลออกมาโดยที่เมล็ดธูปฤาษีไม่ถูกย่อย ก็จะสามารถเจริญเติบโตงอกงามได้ 4. มนุษย์ สามารถนำพาธูปฤาษีไปได้เป็นระยะทางไกล อาจจะด้วยความตั้งใจหรือไม่ตั้งใจก็ตาม โดยการติดไปกับเสื้อผ้าที่สวมใส่ หรือเกิดจากการรู้เท่าไม่ถึงการณ์ 5. การแพร่กระจายทางเครื่องมือ อุปกรณ์ และสิ่งอื่นๆ ที่ใช้ในการเกษตรจากที่หนึ่งนำไปใช้อีกสถานที่หนึ่ง อาจมีเมล็ดธูปฤาษีติดไปด้วย หรือการขนย้ายดิน หรือแม้แต่ในเมล็ดพันธุ์พืชซึ่งซื้อมาปลูกก็อาจมีเมล็ดธูปฤาษีปะปนมาได้