วรรณะต่างๆ ของมด
มดถือว่าเป็นสัตว์สังคมอย่างแท้จริง คือมีการอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม มีพฤติกรรมในการช่วยหาอาหาร ต่อสู้ศัตรู ดูแลตัวอ่อน และที่น่าสนใจคือมดมีวรรณะ โดยแต่ละวรรณะ ต่างก็มีหน้าที่และบทบาทของตัวเองอย่างชัดเจน ซึ่งเป็นกลไกที่ค่อนข้างซับซ้อนทำนองเดียวกับสังคมของผึ้งและปลวก วรรณะมดมี 3 ประเภทได้แก่
- มดราชินี (queen) เป็นเพศเมียสามารถสืบพันธุ์ได้ มีขนาดใหญ่กว่ามดตัวอื่นๆ ที่อยูในรัง มีปีก ส่วนอกหนา ท้องใหญ่ มักมีตาเดียว เป็นผู้กำหนดชะตาชีวิตของมดทั้งรัง ตั้งแต่กำหนดเพศ จำนวนประชากร และพฤติกรรมต่างๆ เปรียบเหมือนเป็นศูนย์รวมของมดทุกชีวิตเลยก็ว่าได้ หากมดราชินีถูกฆ่าตาย มดตัวอื่นๆจะขาดที่พึ่งและ แตกกระจายกันไปไม่มีจุดหมาย อยู่เพื่อรอวันตายซึ่งอาจจะตายเองหรือถูกสัตว์อื่นกินเป็นอาหาร โดยทั่วไปมดรังหนึ่งจะมีมดราชินีเพียงตัวเดียวเท่านั้น
- มดเพศผู้ (male) โดยทั่วไปจะมีปีก อกหนาแต่ไม่เท่าของมดแม่รัง มีหน้าที่ผสมพันธุ์ มีไม่มากนักในแต่ละรัง
- มดงาน (worker) เป็นมดเพศเมียที่เป็นหมัน
ไม่มีปีก ไม่มีตาเดียว มีหน้าที่ออกหาอาหาร ป้องกันศัตรู ดูแลรัง ไข่และตัวอ่อนรวมทั้งมดราชินี
มดที่เราเห็นส่วนใหญ่ล้วนเป็นมดงานทั้งสิ้น มดรังหนึ่งจะมีมดงานจำนวนมากดพราะเกิดได้หลายรุ่นในรอบปี
มดบางชนิดยังอาจแบ่งมดงานเป็น "มดทหาร" ซึ่งขนาดลำตัวใหญ่
(แต่เล็กกว่ามดราชินี) อาจพบได้ภายในรังและบริเวณใกล้รังเพื่อป้องกันศัตรูต่างๆ
อีกประเภทหนึ่งคือ "มดกรรมกร" มีขนาดเล็กกว่ามดทหาร พบได้ในบริเวณที่ห่างรังออกไปเนื่องจากต้องไปหาอาหารตามที่ต่างๆ
