ผักตบชวา

 

ผักตบชวา เป็นวัชพืชที่มีแหล่งกำเนิดในทวีปอเมริกาแถบประเทศบราซิล แพร่กระจายไป

ยังประเทศต่างๆ ในทวีปยุโรป เพราะชอบสีสันตลอดจนรูปทรงของดอก จึงเอาไปปลูกเป็นไม้ประดับ

ในอังกฤษ เยอรมัน เนเธอร์แลนด์ ชาวเนเธอร์แลนด์ได้นำไปปลูกในประเทศอินโดนีเซีย เมื่อปี

พ.ศ. 2424 ในสวนพฤกษศาสตร์ เมืองโบกอร์ และแพร่ระบาดออกสู่ลำน้ำต่างๆ ในประเทศอินโดนีเซีย

 

ผักตบชวาถูกนำเข้ามาในประเทศไทยเมื่อปี พ.ศ.2424 แล้วขยายพันธุ์รวดเร็วลงสู่แม่น้ำต่างๆ

จนต้องตราพระราชบัญญัติสำหรับผักตบชวาขึ้น ในปี พ.ศ.2456 แต่ระยะหลังได้ละเลิกการกวดขันตาม

พระราชบัญญัติดังกล่าว ปัญหาผักตบชวาจึงสะสมและตกทอดจนถึงปัจจุบัน ผักตบชวาเป็นวัชพืชน้ำ

ประเภทข้ามปีอยู่ในตระกูล Pontederiaceae มีความสามารถสูงในการขยายพันธุ์ พบว่าผักตบชวา

เพียง 1 ต้น สามารถแตกไหล Stolon จนได้ต้นผักตบชวาจนเต็มพื้นที่ 600 ตารางเมตร โดยใช้เวลา

เพียง 30 วัน

 

ดังนั้นการกำจัดให้หมดสิ้น จึงเป็นเรื่องยากเพราะถ้าหลงเหลือเพียงไม่กี่ต้น ก็สามารถแพร่

กระจายได้อีกในระยะเวลาอันสั้น แม้ว่าจะเห็นล่องลอยอยู่บนผิวน้ำ แต่ลำต้น Stem ยังคงจมอยู่ใต้น้ำ

โผล่ให้เห็นเฉพาะส่วนที่เป็นก้านใบ Petole ก้านใบ มีลักษณะพองโป่ง เพื่อพยุงลำต้นใบและส่วนต่างๆ

ของผักตบชวาให้ลอยอยู่ที่ผิวน้ำได้

ผักตบชวาที่พบขึ้นตามแหล่งชื้นแฉะ หรือมีโคนตม ก้านใบจะไม่มีลักษณะพองโป่ง รากจะ

ยึดติดกับผิวดินแน่น ผักตบชวาสามารถสืบพันธุ์ได้ 2 วิธี คือ โดยอาศัยเพศ และไม่อาศัยเพศ     

 

·         การสืบพันธุ์โดยอาศัยเพศ จะต้องอาศัยเมล็ดที่เกิดจากการผสมเกสรของดอก

เมื่อเมล็ดหลุดลอยออกจากกระเปราะแล้วจะถูกกระแสน้ำพัดไป หรือจมอยู่ในโคลนใต้น้ำ

เนื้อที่ 1 ไร่ มีผักตบชวาถึง 18 ล้านเมตร มีชีวิตอยู่ได้นานถึง 15 ปี หากสภาพแวดล้อม

เหมาะสมก็งอกได้ทันทีและเจริญเป็นผักตบชวา แต่ก้านไม่พองโปง รากฝอยจะยึดกับ

โคลนตมแน่น เมื่อถูกน้ำท่วมอย่างฉับพลันจะตายได้ เมล็ดที่อยู่ในระดับความลึกจากผิวน้ำ

2-3 เซนติเมตร เมื่องอกแล้วจะค่อยๆ ลอยสู่ผิวน้ำในเวลา 5 สัปดาห์ จะเห็นก้านใบพองโป่ง

อย่างชัดเจน ระบบรากเจริญอย่างรวดเร็วในเวลาต่อมา การงอกของเมล็ดต้องอาศัยอุณหภูมิ

ไม่ต่ำกว่า 2 องศาเซลเซียส และอาศัยแสงสว่างช่วย

 

·         การสืบพันธุ์โดยไม่อาศัยเพศ จะต้องอาศัยไหลที่แตกต้นแม่ ทำให้ได้ต้นใหม่จำนวน

มากมาย ผักตบชวาเพียง 10 ต้น สามารถแตกไหลได้ถึง 600,000 ต้น ภายในเวลา 6 เดือน

นับว่าขยายพันธุ์ด้วยวิธีนี้จะมีประสิทธิภาพดียิ่ง

ผักตบชวามีความสามารถพิเศษในการเจริญเติบโตและแพร่ระบาดอย่างรวดเร็ว เนื่องจาก

มีกากหุ้มลำต้น ทำให้ปลอดภัยจากความหนาวเย็น อยู่บนบกได้นาน 3 สัปดาห์ ถึงแห้งตาย ลำต้น

แตกไหลได้ดีมาก รากมีประสิทธิภาพสูงในการดูดอาหารผลิตเม็ดได้มากมาย มีใบใหญ่เรียงตัวอย่าง

มีระเบียบเพื่อรับแสงเเดด และนำมาปรุงอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพสูง นอกจากนี้ยังทนทานต่อ

สภาพน้ำเค็มได้นานพอสมควร

 

ผักตบชวาทำความเสียหายให้กับนาข้าว โดยบดบังแสง เป็นที่อาศัยของศัตรูข้าวสร้างปัญหา

ทางการประมง ชลประทาน การไฟฟ้าพลังน้ำ การคมนาคม การท่องเที่ยวและการสาธารณะสุขรัฐบาล

ต้องจ่ายเงินปีละมาก ๆ เพื่อกำจัด อย่างไรก็ตามผักตบชวายังใช้เป็นอาหารสัตว์ ผลิตปุ๋ย แก๊สหุงต้ม

เป็นวัสดุเพาะเห็ดฟาง ที่สำคัญมีความสามารถในการดึงดูดสารประกอบอินทรีย์ และอนินทรีย์ ที่เป็นตัว

ทำให้น้ำเสีย จึงใช้ผักตบชวาเป็นตัวแกปัญหาน้ำเสียได้เป็นอย่างดี