Oxygen
(O)
ออกซิเจน

เลขอะตอม 8 เป็นธาตุแรกของหมู่ VI A ในตารางธาตุจัดเป็นอโลหะ
น้ำหนักอะตอม 15.9994 amu
จุดหลอมเหลว, 1atm -218.79 ํc
จุดเดือด , 1 atm -182.97 ํc
ความหนาแน่น (จากการคำนวณ) แก๊สที่ 0 ํc, 760 mm Hg 1.429 g/l
ของเหลวที่จุดเดือด 1.142 g/ml
ของแข็ง (เฉลี่ยระหว่าง 43.8) และ 54.4 K) 2.0 g/ml
เลขออกซิเดชันสามัญ +2,-2

การค้นพบ

Joseph Priestley นักเคมีชาวอังกฤษ และ Carl Wilhelm Scheele เภสัชกร ชาวสวีเดน เป็นผู้เตรียมออกซิเจน รวบรวมแก๊สนี้ไว้และแสดงโดยการทดลองว่าแก๊สนี้แตกต่างกับอากาศได้เป็นครั้งแรก อย่างไรก็ตามมีหลักฐานปรากฏว่า scheele เป็นผู้เตรียมออกซิเจนได้ก่อน (ประมาณปี ค.ศ. 1772) แต่ไม่ได้ตีพิมพ์ผลการทดลองของเขาจนกระทั่งปี ค.ศ. 1777

Priestley เตรียมออกซิเจนโดยเผาเมอร์คิวริกออกไซด์ (HgO) และรวบรวมแก๊สที่เกิดขึ้นโดยแทนที่น้ำ ในปี ค.ศ. 1774 เขาเรียกแก๊สนี้ว่า "dephlogistigated air" และพบว่าแก๊สที่เขาเตรียมได้นี้ช่วยการเผาไหม้และการหายใจ จากการนำหนูมาทดลองเขาพบว่าหนูสามารถมีชีวิตอยู่ได้ในบรรยากาศของแก๊สที่เขาค้นพบ

ส่วน Scheel นั้น เตรียมออกซิเจนจากการนำสารประกอบหลายชนิด เช่น ซิลเวอร์คาร์บอเนต (Ag2CO3), เมอร์คิวริกการ์บอเนต (HgCO3) และเมอร์คิวริกออกไซด์ (HgO) เขาเรียกแก๊สที่เป็นผลิตผลที่รวบรวมได้จากการเผาไหม้ว่า "fire air"

การใช้ประโยชน์

ออกซิเจนเป็นธาตุที่มีประโยชน์มากที่สุดธาตุหนึ่ง การใช้ประโยชน์อาจแบ่งกว้าง ๆ เป็นสองประเภทคือ
    1. การใช้ประโยชน์ทางสรีระ
    ออกซิเจนนอกจากจะเป็นธาตุจำเป็นสำหรับการดำรงชีวิต กล่าวคือใช้ในการหายใจและการเผาผลาญอาหารแล้ว ยังใช้ประโยชน์ในกิจกรรมต่าง ๆ ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำรงชีวิตดังนี้
    ก. ใช้ในวงการแพทย์ ในการช่วยรักษาโรคหลายชนิด เช่น ปอดบวม (pneumonia),emphesema โรคเกี่ยวกับระบบการหายใจ เกี่ยวกับหัวใจ ฯลฯ
    ข. ใช้ในการเดินทางในอวกาศของมนุษย์อวกาศ
    ค. ใช้ในการดำน้ำในทะเลลึก
    2. การใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรม
    ก. ใช้ในอุตสาหกรรมการถลุงเหล็กและเหล็กกล้า ที่สำคัญได้แก่การใช้ออกซิเจนในรูปของแก๊สเผาไหม้กับแก๊สอะซีติลีน ได้เปลวไฟที่ร้อนหลายพันองศาเซลเซียสใช้ในการตัดและเชื่อมเหล็กและเหล็กกล้า นอกจากนี้แล้วยังใช้ออกซิเจนโดยตรงใน blast furnace และในกระบวนการ open hearth และอื่น ๆ
    ข. ใช้เตรียมสารเคมี เช่น ใช้เตรียมแก๊สสังเคราะห์ (synthesis gas) จากแก๊สมีเทน
    ค. ใช้เป็นเชื้อเพลิงจรวด
    ง. ใช้ในอุตสาหกรรมการทำเหมือง
    จ. ใช้ในกระบวนการทำให้น้ำเสียบริสุทธิ์ (water treatment)

ความเป็นพิษ

แก๊สออกซิเจนไม่ปรากฏเป็นพิษ แต่การใช้ออกซิเจนควรต้องใช้ความระมัดระวังสูง เช่น ในบรรยากาศที่ออกซิเจนมีความเข้มข้นสูงมีโอกาสเกิดไฟไหม้ การใช้แก๊ส ออกซิเจนในการช่วยรักษาพยาบาลก็ต้องใช้ความระมัดระวังเช่นกัน เพราะการใช้ออกซิเจนมากเกินไปอาจทำให้เกิดอาการชัก (convulsion) และอันตรายอื่น ๆ ได้
ผู้เขียน : ดร.ชัยวัฒน์ เจนวาณิชย์
ที่มา : รวบรวมจาก หนังสือสารานุกรมธาตุ