Abdus Salam

Abdus Salam เกิดเมื่อป พ.ศ. 2469 ที่เมือง Jhang ในแควนปญจาบ ซึ่งขณะนั้นอยูในความปกครอง ของอินเดีย แตปจจุบันอยูในประเทศปากีสถาน บิดาของ Salam เปนคนที่เครงศาสนา จึงสนับสนุนและสงเสริม ใหบุตรไดรับการศึกษาสูง Salam ไดรับการศึกษาชั้นตนที่เมือง Lahore และตอมาไดรับทุนของรัฐบาลไปศึกษา ฟสิกสในระดับปริญญาตรีที่วิทยาลัย St. John’s ของมหาวิทยาลัย Cambridge ในประเทศอังกฤษ เขาสํ าเร็จการ ศึกษาฟสิกสระดับปริญญาเอกที่ Cambridge ในขณะที่มีอายุเพียง 26 ป

ในป พ.ศ. 2522 Salam ไดรับรางวัลโนเบลสาขาฟสิกสรวมกับ S. Weinberg และ S. Glashow จากผลงานการสรางทฤษฎี Electroweak Theory ที่สามารถอธิบายปรากฏการณตางๆ ทั้งทางแมเหล็กไฟฟ้า และทางนิวเคลียรไดหมด ทฤษฎีนี้เปนที่ยอมรับกัน ในวงการฟสิกสวาเปนทฤษฎี ทีสํ าคัญที่สุดทฤษฎีหนึ่งของโลก

ตามปกติผลงานฟสิกสทฤษฎีที่บริสุทธิ์เชนนี้ มักจะเปนผลงานของนักฟสิกสจากประเทศตะวันตก แต Salam ก็ไดพิสูจนใหโลกเห็นวา เขาเปนนักฟสิกสจากปากีสถาน จากประเทศโลกที่สามคนเดียวเทานั้นที่สามารถ เทียบบาเคียงไหลกับยักษใหญทางสติปญญาของโลกตะวันตกไดอยางชนิดหมัดตอหมัด

นอกจากทฤษฎี Electroweak ที่ระบือลือลั่นแลว Salam ยังไดบุกเบิกวิทยาการแขนงตางๆ ในวิชา ฟสิกสอีกมากมาย เชน Standard Model, Supersymmetry และ Grand Unified Theory เปนตน

ชีวิตของ Salam เปนชีวิตที่ไดรับการยกยองและศรัทธา เขาไดรับเชิญใหเปนสมาชิกของสมาคม วิชาการที่เดนดังของโลก เชน Royal Society ของอังกฤษ National Academy of Sciences ของสหรัฐฯ และ USSR Academy of Sciences ของรัสเซีย เปนตน เขาไดรับปริญญาดุษฎีบัณฑิตถึง 45 ปริญญา จาก 28 ประเทศทั่วโลก รวมทั้งไดรับเครื่องอิสริยาภรณ KBE ของอังกฤษและเหรียญทอง Einstein ของ UNESCO อีกดวย

นอกจากจะใชชีวิตเปนนักวิทยาศาสตรที่ยิ่งใหญที่สุด คนหนึ่งของโลกแลว Salam ยังใชชีวิตสวนหนึ่ง สนับสนุนนักวิทยาศาสตรอื่นๆ จากโลกที่สาม ใหมีกํ าลังใจในการพัฒนาตนเอง และประเทศชาติของตนอยางตอเนื่อง เพราะวาเขารูจิตใจของนักวิทยาศาสตรจากประเทศที่ดอยพัฒนาทั้งหลายวา สวนมากตองทํ างานอยาง โดดเดี่ยวไรการติดตอ และขาดความรวมมือกับนักวิทยาศาสตรคนอื่นๆ Salam คิดวา หากเหตุการณ “ถูกปลอยเกาะ” เชนนี้ ดํ าเนินติดตอไปนานๆ นักวิทยาศาสตรคนนั้นจะ “ตายทางปญญา”

เขาจึงไดใชชื่อเสียงและความสามารถของเขา ชักนําให UNESCO สนับสนุนการจัดตั้ง International Centre for Theoretical Physics หรือ ICTP ขึ้นที่เมือง Trieste ในประเทศอิตาลี ในป พ.ศ. 2507 เพื่อให้ทุนแกนักวิทยาศาสตรหนุม-สาว จาก ประเทศโลกที่สามเดินทางไปศึกษาและฝกอบรม ที่อิตาลีเปนเวลาสั้นๆ เพื่อหลอเลี้ยงไฟทํางาน ของคนเหลานี้ มิใหดับสูญ Salam เองไดดํ ารง ตํ าแหนง เปนผูอํานวยการของ ICTP นี้ตั้งแตสถาบันถือกําเนิด จนกระทั่งถึงป พ.ศ. 2536 เขาจึงไดลาออกจากตํ าแหนง เพราะไดรับการวิเคราะหวา ปวยเปนโรค Parkinson’s

ในชวงระยะสุดทายของชีวิต เมื่อ Parkinson’s คุกคามหนัก Salam ปวยหนัก พูดไมได และตอง นั่งรถเข็น ICTP ไดจัดงานอำลาและขอบคุณ Salam ในงานนั้น มีนักวิทยาศาสตรระดับรางวัลโนเบลหลายคนมารวมงาน และมีพิธีมอบปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ ของมหาวิทยาลัย St. Petersberg ของรัสเซีย แก Salam ดวย

บุคคลสําคัญๆ ไดกลาวสรรเสริญ Salam จนหมด แตก็ดูเหมือน Salam ซาบซึ้งนอยมาก จนกระทั่งถึง คนสุดทาย ที่จะกลาวคํ าขอบคุณ เขาเปนนักศึกษาจากปากีสถานที่ไดรับทุน ใหมาทํางานวิจัยที่ ICTP เขาได คํ านับ Salam อยางนอบนอม แลวโคงลงกระซิบใกลหูของ Salam วา “ทานครับ ผมเปนนักศึกษาจากปากีสถาน พวกเราทุกคนภูมิใจในตัวทานมาก “ ทันทีที่พูดจบ รางของ Salam สั่นสะทานดวยความตื้นตัน และนํ้ าตาของเขา ไดไหลนองอาบแกม

Salam ไดจากโลกนี้ไปเมื่อวันที่ 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 ศพของเขาไดถูกนํ าไปฝงที่บานเกิดใน ประเทศปากีสถาน ในพิธีศพ มีนักวิทยาศาสตร ชาวบาน และนักการเมือง มารวมพิธีอํ าลา นักวิทยาศาสตร ของชาติและของโลกผูนี้มากมาย

ผมเองไดเคยสัมผัสมือ และสนทนากับทานหลายครั้ง ไดเคยเลาใหทานฟงเกี่ยวกับสถานภาพของวิทยา ศาสตรในประเทศไทย

บทความนี้เปนวิทยบูชาที่ผมใหทาน ในฐานะที่เปนวิทยบุรุษที่ผมเคารพสูงสุด ครับ

ที่มา : ดร.สุทัศน์ ยกส้าน
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.)