EUROPA : ดาว<wbr>ทะเล ?

ในคืนเดือนมืดคืนหนึ่งของป พ.ศ. 2153 Galileo ได ใชกลองโทรศัทนที่เขาประดิษฐขึ้นสองดูดาวพฤหัสบดี เขา ไดเห็นดวงจันทร 4 ดวง โคจรอยูรอบดาวยักษดวงนั้น การ สังเกตเห็นดวงจันทรตางๆ โคจรอยูรอบดาวเคราะหแทนที่ จะโคจรรอบโลกตามความเชื่อของคนสมัยนั้นไดพลิกโฉม ความเขาใจของมนุษยเกี่ยวกับจักรวาลอยางสิ้นเชิง เมื่อ Galileo ไดสรุปตาม Copernicus วาดวงอาทิตยหากเปนจุดศูนยกลางของสุริยจักรวาล

นับตั้งแตวันนั้นจนกระทั่งถึงวันนี้ นักวิทยาศาสตรไดรับความรูเพิ่มเกี่ยว กับดาวพฤหัสบดีอยางมากมาย ภาพถายจากยานอวกาศที่มนุษยสงไปโคจร ผานดาวพฤหัสบดีรอบดาวพฤหัสบดี และลงบนดาวพฤหัสบดีแสดงใหเห็นวา ดวงจันทรที่ชื่อ Ganymede เปนดวงจันทรที่มีขนาดใหญที่สุด สนามแมเหล็ก ในตัวและมีบรรยากาศเหนือดาวที่เจือจางสวนดวงจันทรที่ชื่อ Io นั้นโคจรอยู ใกลดาวพฤหัสบดีมากที่สุด จึงถูกแรงโนมถวงของดาวกระทํ าอยางรุนแรงจน ทําใหมันมีภูเขาไฟที่กําลังมีชีวิตอยู Callisto เปนดวงจันทรที่อยูไกลจากดาวพฤหัสบดีมากที่สุด และผิวของมันถูกอุกกาบาตชนมากมาย สวน Europa ซึ่งเปนดวงจันทรที่มีขนาดเล็กกวาดวงจันทรของเราเพียงเล็กนอยและโคจรอยูใกล ดาวพฤหัสบดีมากเปน อันดับสองนั้นมีหลักฐานที่สอแสดงใหเห็นวาใตผิวดาวที่ระดับลึก 10 กิโลเมตรลงไป มีทะเลและในทะเลที่ลึกและ มืดนั้นเราอาจจะพบเห็นสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู

อันความจริงที่วามีสิ่งมีชีวิตอยูบนดาวดวงอื่น นอกเหนือจากโลกนั้นไดเปนความคิดที่มนุษยมีมานานแลว และถึงแมวาเรายังไมมีหลักฐานวาดาวเคราะหตางๆ ของสุริยจักรวาล (นอกจากโลก) จะมีสิ่งมีชีวิต แตขณะนี้นัก วิทยาศาสตรหลายคนกํ าลังคิดวา ดวงจันทรของดาวเคราะหอาจจะมีสิทธิ์ใหสิ่งมีชีวิตอุบัติได ถาดวงจันทรดวง นั้นมีนํ้าในสภาพที่เหมาะสมและโคจรอยูไมใกลไมไกลจากดาวฤกษนัก เพราะถาใกลไปมันจะถูกความรอนจาก ดวงอาทิตยแผดเผา ทํ าใหนํ้าที่มีอยูระเหยหายไปในอวกาศหมด และมันจะตองโคจรไมไกลจากดาวฤกษนัก เพราะนํ้าเหลวจะกลายเปนนํ้าแข็งหมด นอกจากนี้ดวงจันทรที่วานี้จะตองหนักกวาดาวอังคารเล็กนอย คือหนัก อยางนอยก็ 12% ของนํ้ าหนักโลก และมีขนาดใหญอยางนอยก็ 7% ของขนาดโลก ทั้งนี้และทั้งนั้นก็เพื่อใหดวง จันทร มีแรงดึงดูดมากพอที่จะตรึงโมเลกุลของออกซิเจน และไนโตรเจนใหอยูในบรรยากาศเหนือดาวไดเปนพัน ลานป นอกจากนี้ดวงจันทรดวงนั้นจะตองมีสนามแมเหล็กที่มีความเขมสูงพอที่จะผลักประจุไฟฟาตางๆ ใน อวกาศที่มุงมาทําลายบรรยากาศของดาวออกไปไดและประเด็นสุดทาย คือดวงจันทรดวงนั้นจะตองมีวิธีกําจัด ปริมาณกาซคารบอนไดออกไซดที่อาจจะเกิดจากการระเบิดของภูเขาไฟ และมีวิธีกํ าจัดความรอนจากดาวฤกษที่ จะมีปริมาณเพิ่มขึ้นๆ เพราะดาวฤกษมีขนาดใหญขึ้นๆ ตลอดเวลา

สุริยจักรวาลของเรามีดวงจันทรเปนบริวาร 61 ดวง ดวงจันทรเหลานี้บางดวงมีขนาดเล็ก คือมีเสนผาศูนย กลางสั้นกวา 480 กิโลเมตร แตดวงจันทรสวนใหญจะมีเสนผาศูนยกลางยาวกวา 1,900 กิโลเมตร

Europa เปนดวงจันทรที่มีเสนผาศูนยกลางยาว 3,140 กิโลเมตร ภาพถายผิวดาวที่ยานอวกาศชื่อ Galileo ไดถายไว ไมแสดงวามีภูเขาไฟใดๆ บนดาว Europa พื้นผิวที่คอนขางเรียบของดาวแสดงใหเห็นวาดาวดวงนี้ถูก อุกกาบาต หรือดาวหางชนนอยครั้งเพียง 0.1% ของพื้นที่ผิวมีรองรอยที่แสดงการถูกอุกกาบาตชน ขอมูลทาง ธรณีวิทยาที่ไดจากการวัด แสดงใหเห็นวา Europa มีความหนาแนนประมาณ 3 เทาของนํ้ า มันจึงประกอบดวย หินและแรโลหะเปนสวนใหญ สวนที่ผิวของดาวนั้นปรากฏเสมือนมีนํ้ าแข็งปกคลุม ดังนั้นเมื่อมองจากระยะไกล Europa มีสีขาวแตเมื่อมองใกลผิว มีรอยแตกแยกตัดกันเปนทางยาวหลายพันกิโลเมตร นักวิทยาศาสตรยังไม ทราบแนชัดวารอยสีคลํ้ าที่ปรากฏบนผิวดาวนั้นคืออะไรและรอยแตกที่ผิวเกิดไดอยางไรและทุกคนยังไมมันใจวา ใตนํ้าแข็งมีอะไร แตก็มีนักวิทยาศาสตรหลายคนคิดวามีทะเล

ในการประชุมเรื่อง Lunar and Planetary Science ครั้งที่ 28 ที่ เมือง Houston ในสหรัฐอเมริกาเมื่อวันที่ 15-19 มีนาคม พ.ศ.2540 ที่ ประชุมมีความเห็นพองกันวา Europa เปนดาว ที่ กำลังมีการเปลี่ยนแปลง ทางธรณีวิทยา และดาวดวงนี้มี “หลักฐาน” ที่แสดงวาใตชั้นนํ้ าแข็งที่หนา ตั้งแต 10-200 กิโลเมตรนั้นมีนํ้ า แตเมื่อปริมาณความรอนใตผิวดาว Europa มีนอย ดังนั้นความรอนใตดาวจึงไมนาจะมีมากพอที่จะละลาย นํ้ าแข็งที่หอหุมดาวได

เพื่อหาขอยุติระดับเด็ดขาดวาทะเลใตดาวมีจริงหรือไม ขณะนี้ H. Harris แหง Jet Propulsion Laboratory ที่ Pasadena ในแคลิฟอรเนียจะเสนอโครงการตอ NASA ใหสงยานอวกาศไปโคจรรอบ Europa แลวปลอย แคปซูลหนัก 10 กิโลกรัม ลงสํ ารวจดาวในอีก 28 ปขางหนา เพื่อคนหาชีวิตบน Europa

แตก็มีนักวิทยาศาสตรหลายทานที่มีความเห็นวาการมีนํ้าบน Europa มิไดหมายความวา Europa จะมีสิ่งมีชีวิต เพราะจากน้ำแลว สารเคมีที่มีในนํ้าจะตองเปนชนิดที่เหมาะสม สิ่งมีชีวิตจึงจะสามารถอุบัติได แตถาขาด พลังงานที่จะกระตุนใหมีการสรางชีวิตสิ่งมีชีวิต ก็ไมมีสิทธิ์จะเกิด

เพราะโลกของเรามีดวงอาทิตยเปนแหลงพลังงานสําคัญ Europa ก็ตองอาศัยแหลงพลังงานเหมือนกัน นัก วิทยาศาสตร คิดวาภูเขาไฟใตดาวจะเปนแหลงพลังงานที่จํ าเปน และหากภูเขาไฟมีจริงสิ่งมีชีวิตที่เราพบบน Europa ก็จะเปนจุลินทรียที่สามารถทนความรอนสูงๆ ได หาใชปลาวาฬไม

ขณะนี้ NASA จึงกํ าลังศึกษาความเปนไปไดในการสงยานอวกาศไปสํ ารวจ Europa NASA คาดหวังที่จะ ติดตั้งเรดารที่ความยาวคลื่นยาวบนยาน เพื่อสํารวจความหนาของชั้นนํ้าแข็ง ยานจะมีอุปกรณเลเซอร ที่จะทําหนา ที่วัดการเปลี่ยนแปลงของนํ้ าแข็ง หินและดินอีกดวย

ถึงแมวาปญหาการมีสิ่งชีวิตบน Europa เปนปญหาที่ยังไมมีขอสรุป แตทุกคนก็รูวาการตัดสินใจสงยาน อวกาศไปสํ ารวจ Europa เปนเรื่องที่สรุปไดวา นาทํ าครับ

ที่มา : ดร.สุทัศน์ ยกส้าน
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.)