ผู้หญิงทุกคนคงไม่ปฏิเสธว่าสุขภาพกายที่ดีนำมาซึ่งสุขภาพจิตที่ดีและความสามารถในการทำงานในชีวิตประจำวันหลายๆอย่าง จากรายงานทางการแพทย์ในทุกยุคทุกสมัยพบว่า หญิงไทยป่วยเป็นมะเร็งปากมดลูกสูงเป็นอันดับ 1 ของอวัยวะสืบพันธุ์ แต่หมอเองก็แปลกใจที่หญิงไทยส่วนใหญ่กลับให้ความสนใจต่อ"การตรวจภายในประจำปี" กันน้อยมาก กว่าจะมาหาหมออีกทีก็ตอนที่มีปัญหามากเป็นมะเร็งระยะลุกลามไม่สามารถเยียวยารักษาได้ทันเวลาซะแล้ว
การตรวจภายในจัดเป็นการตรวจพิเศษชนิดหนึ่งซึ่งมักจะตรวจโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านสูตินรีเวช ผู้หญิงที่จะรับบริการการตรวจภายในจะต้องยินยอมให้แพทย์ใช้อุปกรณ์พิเศษและมือตรวจทางช่องคลอด เพื่อหาความผิดปกติที่บริเวณปากมดลูก ตัวมดลูก ปีกมดลูกและรังไข่ โดยอาศัยการสัมผัสของมือทั้งสองผ่านหน้าท้องและทางช่องคลอดพร้อมกัน ก็จะสามารถตรวจหาความผิดปกติของอวัยวะภายในได้
วิธีตรวจเริ่มจากต้องถอดกางเกงชั้นในออก ปัสสาวะทิ้งให้หมด สวมใส่แต่กระโปรง หรือผ้าถุงเท่านั้น จากนั้นจึงขึ้นนอนบนเตียงพิเศษ โดยเตียงจะมีเบาะรองรับบริเวณศีรษะ หลังไปจนถึงสะโพก บริเวณปลายเตียงจะมีขาตั้งไว้รองรับบริเวณส้นเท้า เมื่อขึ้นนอนจะต้องแยกขาออกแล้วเอาส้นเท้ายังไว้ที่ปลายเตียงพยายามเลื่อนบริเวณก้นให้มาอยู่ที่ขอบเตียงด้านล่างให้มากที่สุดเพื่อความสะดวกในการตรวจภายในของแพทย์ นอกจากนี้ควรทำร่างกายให้ผ่อนคลาย ทำจิตใจให้สบาย หย่อนกล้ามเนื้อบริเวณหน้าท้องให้มากที่สุด ในช่วงที่แทพย์ทำการตรวจภายในทั้งนี้เพื่อที่แพทย์จะได้ให้การตรวจวินิจฉัยที่ถุกต้องต่อไป
อุปกรณ์พิเศษที่แพทย์ใช้จะมีลักษณะคล้าย"ปากเป็ด" สามารถเปิดอ้าขยายและหุบได้ตามความต้องการ เรียกทางการแทพย์ว่า "Speculum" มีหลายขนาดตั้งแต่เส้นผ่าศูนย์กลาง 1 เซนติเมตร ไปจนถึง 4 เซ็นติเมตร โดยแพทย์จะเลือกใช้ขนาดตามความเหมาะสมของผู้รับบริการ ถ้าเป็นคุณแม่ที่เคยผ่านการคลอดมาแล้วแพท์ยจะเลือกใช้อุปกรณ์ที่มีขนาดใหญ่สักเล็กน้อยเพื่อให้เห็ฯปากมดลูกได้ชัดเจน แต่ในรายที่ยังโสดแพทย์จะเลือกใช้อุปกรณ์ที่มีขนาดเล็กลง และทาครีมหล่อลื่นที่ปลายของเครื่องมือ แพทย์จะสอดใส่อุปกรณ์ขนิดนี้เข้าไปทางช่องคลอดและจะปรับขยับให้ปลายปากเป็ดนี้อ้าออกจนกระทั่งเห็นปากมดลูกชัดเจน ผู้รับบริการอาจจะรู้สึกตึงๆแน่นๆ ให้ช่องคลอดเล็กน้อย ในรายที่ยังเป็นโสดอาจจะรู้สึกตึงมากกว่าปกติได้ ซึ่งแพทย์จะสามารถให้การวินิจฉัยความผิดปกติของช่องคลอดและปากมดลูก ตลอดจนการนำเอาตกขาวที่ผิดปกติไปตรวจโดยใช้อุปกรณ์นี้
ปากมดลูกปกติจะมีลักษณะหยุ่นๆ คล้ายปลายดั้งจมูกคน มีรูปากมดลูกตรงกลาง ถ้าเคยผ่านการคลอดทางช่องคลอดมาแล้วรูนี้จะมีการฉีกขาดออกเป็นแนวขวางแต่ถ้ายังไม่เคยเลยรูปากมดลูกจะมีลักษณะกลมเล็ก ในขั้นตอนการใส่ Speculum นี้ ถ้าผู้มารับบริการไม่มีข้อห้ามต่อการตรวจเช็คมะเร็งปากมดลูก เช่น มีเลือดออกมากผิดปกติ หรือตกขาวผิดปกติ แพทย์จะทำการตรวจเช็คมะเร็งปากมดลูกให้ด้วย
อุปกรณ์พิเศษที่ใช้ในการตรวจเช็คมะเร็งปากมดลูกได้แก่ ไม้ตรวจแพ็บสเมียร์(Ayre''s spatula) ซึ่งมีลักษณะปลายหยัก แพทย์จะใช้ไม้นี้เข้าไปสะกิดเอาเซลล์ที่บริเวณปากมดลูกมาตรวจ นอกจากนี้ แพทย์ยังใช้ไม้พันปลายสำลีขนาดยาวชุปน้ำเกลือก่อนเข้าไปถูเอาเซลล์บริเวณปากมดลูกด้านใน (ซึ่งจะลึกจากปากมดลูกด้านนอกเข้าไปประมาณ 2 เซ็นติเมตร) จากการใช้อุปกรณ์พิเศษดังที่กล่าวมา แพทย์ก็จะสามารถตรวจเช็คมะเร็งปากมดลูกได้โดยใช้เวลาไม่นานเลยค่ะ
เมื่อแพทย์ตรวจโดยใช้อุปกรณ์พิเศษดังที่กล่าวมาเสร็จแล้ว ก็จะค่อยๆ เอา"ปากเป็ด" ออกจากช่องคลอด และทำการตรวจภายในโดยใช้มือของแทพย์เองคลำหาความผิดปกติต่อไป ผู้หญิงบางคนคิดว่าพอแพทย์เอาเครื่องมือตรวจหรือปากเป็ดออกก็แปลว่าตรวจเสร็จแล้ว --ด้วยความอายก็จะรีบหุบขาและลงจากเตียงตรวจจนแพทย์ต้องหลบจากการถูกเข่าหนีบศีรษะหรือแข้งพาดก้านคอกันจ้าละหวั่น เพราะฉะนั้นขอให้ใจเย็นๆ นอนให้แพทย์ตรวจต่ออีกนิดนะคะ อย่าเพิ่งรีบลุกขึ้นมา