ดาราศาสตร์ คือ การศึกษาเกี่ยวกับดวงดาวและปรากฏการณ์ต่างๆ ของวัตถุในท้องฟ้า ดาราศาสตร์มีประโยชน์ต่อมนุษย์ ดังนี้
- ทำให้เกิดความรู้ความเข้าใจธรรมชาติ วัตถุ และปรากฏการณ์ทางท้องฟ้า
- สามารถเอาชนะธรรมชาติบางอย่างได้ ทำให้ไม่หลงงมงายและมีความเชื่อผิดๆ
14.1 วัตถุในท้องฟ้ามีอะไรบ้าง
ดาวต่างๆ ที่มองเห็นบนท้องฟ้า เป็นเพียงส่วนหนึ่งของเอกภพหรือจักรวาล ดาวต่างๆ ในเอกภพจะรวมกันอยู่เป็นกลุ่มๆ เรียกว่า กาแล็กซี หรือ ดาราจักร
โลก อยู่ในเอกภพ และอยู่ในกาแล็กซีทางช้างเผือก
ดาวทุกดวงที่เรามองเห็นด้วยตาเปล่าอยู่ใน กาแล็กซีทางช้างเผือก เราไม่สามารถมองเห็นดาวในกาแล็กซีอื่นๆ
เอกภพหรือจักรวาล คือ ระบบที่กว้างใหญ่ไพศาลประกอบด้วยกาแล็กซีกระจัดกระจายกันอยู่ประมาณ 1 แสน ล้านกาแล็กซี และที่ว่างระหว่างกาแล็กซี ระยะทางระหว่างกาแล็กซีไกลกันมากนับเป็นล้านปีแสง
๑ ปีแสง คือ ระยะทางที่แสงเดินทางในอวกาศเป็นเวลานาน 1 ปี คิดเป็นระยะทาง ประมาณ 9.5 ล้านล้านกิโลเมตร ปีแสงจึงเป็นหน่วยวัดระยะทาง
* แสงมีความเร็วประมาณ ๓ x ๑๐๕ กิโลเมตรต่อวินาที หรือ ๓ x ๑๐๘ เมตรต่อวินาที
กาแล็กซีหรือดาราจักร คือ ระบบที่ประกอบด้วยดาวฤกษ์ รวมทั้งดาวเคราะห์ ดาวหาง อุกกาบาต ฝุ่นผง และก๊าซในอวกาศ
เนบิวลา คือ กลุ่มก๊าซและฝุ่นผงในอวกาศที่จับกลุ่มกันค่อนข้างหนาแน่นอยู่ในที่ว่างระหว่าง ดาวฤกษ์ เนบิวลามีทั้งประเภทเรืองแสงและไม่เรืองแสง
กาแล็กซีทางช้างเผือก ประกอบด้วยดาวฤกษ์ประมาณ 100,000 ล้านดวง ถ้ามองจากด้านข้างมีรูปร่างคล้ายเลนส์นูน มีความหนาประมาณ 20,000 ปีแสง มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 100,000 ปีแสง ดวงอาทิตย์อยู่ที่แขนของกาแล็กซี ห่างจากใจกลางกาแล็กซีประมาณ 30,000 ปีแสง
ดาวที่เห็นบนท้องฟ้า แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ
- ดาวฤกษ์ มีแสงสว่างในตัวเอง
- ดาวเคราะห์ ไม่มีแสงสว่างในตัวเอง
เกณฑ์ที่ใช้ตัดสินว่า ดาวที่เห็นบนท้องฟ้าเป็นดาวฤกษ์หรือดาวเคราะห์ มีดังนี้
ลักษณะการส่องแสงของดาว ถ้ากะพริบแสงเห็นดาวฤกษ์ ถ้าแสงนวลนิ่งเป็นดาวเคราะห์
การเคลื่อนที่ของดาว เปรียบเทียบกับดาวส่วนใหญ่บนท้องฟ้า ถ้าไม่เคลื่อนที่ เกาะกลุ่มกับดาวอื่น ในตำแหน่งเดิมเป็นดาวฤกษ์ ถ้าเคลื่อนที่ไม่เกาะกลุ่มกับดาวอื่นในตำแหน่งเดิมเป็นดาวเคราะห์
ระบบสุริยะ ประกอบด้วย ดาวเคราะห์ 9 ดวง ดาววเคราะห์น้อย ดาวหาง และอุกกาบาตที่โคจรรอบดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ที่โคจรรอบดาวเคราะห์ต่างๆ
ตารางที่ 14.1 ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง ระยะทางเฉลี่ยจากดวงอาทิตย์และจำนวนดวงจันทร์บริวารที่พบ
|
ดาวเคราะห์ |
ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง (km) |
ระยะทางเฉลี่ยจาก
ดวงอาทิตย์ (ล้านกิโลเมตร) |
จำนวนดวงจันทร์บริวารที่พบ (ดวง) |
ดาวพุธ
ดาวศุกร์
โลก
ดาวอังคาร
ดาวพฤหัส
ดาวเสาร์
ดาวยูเรนัส
ดาวเนปจูน
ดาวพลูโต |
4,850
12,032
12,739
6,755
141,968
119,296
52,096
48,600
2,284 |
57.6
107.52
148.8
225.6
772.8
1,417.6
2,852.8
4,496.6
5,865.6 |
-
-
1
2
16
20
15
8
1 |
- ดาวเคราะห์น้อย คือของแข็งขนาดต่างๆ จำนวนมากที่เคลื่อนที่รอบดวงอาทิตย์อยู่ระหว่าง วงโคจรของดาวอังคารกับดาวพฤหัส
ดาวเคราะห์วงใน คือ ดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากกว่าโลก ได้แก่ ดาวพุธและดาวศุกร์
ดาวเคราะห์วงนอก คือ ดาวเคราะห์ที่อยู่ไกลจากดวงอาทิตย์มากกว่าโลก ได้แก่ ดาวอังคาร ดาวพฤหัส ดาวเสาร์ ดาวยูเรนัส ดาวเนปจูน ดาวพลูโต
- ดาวเคราะห์ที่มีดวงจันทร์เป็นบริวารมากที่สุด คือ
ดาวเสาร์
- ดาวเคราะห์ที่ไม่มีดวงจันทร์เป็นบริวาร คือ
ดาวพุธและดาวศุกร์
- ดาวเคราะห์ที่มีขนาดเล็กที่สุด คือ
ดาวพลูโต
- ดาวเคราะห์ที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าจากโลก คือ
ดาวพูธ ดาวศุกร์ ดาวอังคาร ดาวพฤหัส และดาวเสาร์
14.2 มองท้องฟ้าด้วยกล้องโทรทรรศน์
การศึกษาวัตถุในท้องฟ้า ต้องใช้กล้องโทรทรรศน์ กล้องโทรทรรศน์ที่มีส่วนประกอบไม่ซับซ้อน สามารถทำได้เองหรือซื้อหาได้ง่าย คือ กล้องโทรทรรศน์ประเภทหักเหแสง
ส่วนประกอบที่สำคัญ ของกล้องโทรทรรศน์ประเภทหักเหแสงคือ เลนส์นูน
เลนส์นูนทำจาก แก้วหรือพลาสติก เลนส์นูนมีส่วนตรงกลางหนากว่าขอบปลาย
เลนส์นูนทำหน้าที่ รวมแสง เมื่อแสงตกกระทบเลนส์นูน แนวลำแสงที่ผ่านเลนส์จะหักเหไปรวมกันที่จุดๆ หนึ่งจุดนี้เรียกว่า จุดโฟกัส |
|