คำสันธาน คือ คำที่ทำหน้าที่เชื่อมคำกับคำ ประโยคกับประโยค ข้อความกับข้อความ เพื่อแสดงความคล้อยตาม ความขัดแย้งเหตุผล หรือเชื่อมความให้สละสลวย

      1.   เชื่อมคำกับคำ

• ผักกาดและหัวหอมเป็นพืชสวนครัว

• เธอชอบสีแดงหรือสีส้ม

      2.    เชื่อมข้อความกับข้อความ

• การส่งเสียงดังในห้องสมุดเป็นการกระทำที่ไม่ดีรบกวนผู้อื่นเพราะฉะนั้นจึงต้องมีกฎห้ามส่งเสียงดังติดประกาศไว้
• คนเราต้องการอาหาร เสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย และยารักษาโรคด้วยเหตุนี้เราจึงจำเป็นต้องประกอบอาชีพเพื่อให้ได้เงินมาซื้อสิ่งจำเป็นเหล่านี้

      3.    เชื่อมประโยคกับประโยค

• พี่เป็นคนขยันแต่น้องเกียจคร้านมาก
• เราหวงแหนแผ่นดินไทยอันเป็นบ้านเกิดเมืองนอนของเรา

      4.    เชื่อมความให้สละสลวย

• คนเราก็ต้องมีผิดพลาดกันบ้างเป็นธรรมดา
• ฉันก็เป็นคนจริงคนหนึ่งเหมือนกัน

ชนิดของคำสันธาน

      1. เชื่อมใจความที่คล้อยตามกัน ได้แก่คำว่า กับ , และ , ทั้ง…และ ,ทั้ง…ก็ , ครั้น…จึง , พอ…ก็ ฯลฯ

• ภราดรและแทมมี่เป็นนักกีฬาที่มีความสามารถ
• พอพระอาทิตย์ลับขอบฟ้าฝูงนกก็บินกลับรัง
• ภาพยนตร์เรื่องนี้ทั้งผู้กำกับและนักแสดงได้รับค่าตอบแทนสูง

      2.     เชื่อมใจความที่เป็นเหตุเป็นผลกัน ได้แก่คำว่า จึง , ครั้น…จึง , พอ…ก็ ฯลฯ

• พอเขากล่าวปาฐกถาทุกคนก็ตั้งใจฟัง
• ป่าไม้หมดไปโลกจึงเกิดความแห้งแล้ง
• เขาพูดภาษาอังกฤษได้คล่อง เนื่องจากฝึกฝนตนเองอยู่เสมอ

      3.   เชื่อมใจความที่ขัดแย้งกัน ได้แก่คำว่า แต่ , ถึง…ก็ , กว่า…ก็ , แต่ทว่า , แม้…ก็ ฯลฯ

• สังคมมุ่งพัฒนาด้านวัตถุแต่ด้านจิตใจขาดการสนใจ
• ถึงฉันจะลำบาก ฉันก็ไม่ยอมทำชั่วเป็นอันขาด
• แม้เขาจะมีร่างกายไม่แข็งแรง เขาก็มีจิตใจแข็งแกร่ง

     4.    เชื่อมใจความที่ให้เลือกเอาอย่างใดอย่างหนึ่ง ได้แก่คำว่า หรือ , หรือไม่ก็ , ไม่เช่นนั้น , มิฉะนั้นก็ , ไม่…ก็ ฯลฯ

• โรงเรียนในเมืองหรือในชนบทต้องการอาจารย์ผู้มีความรู้
• ง่วงก็นอนเสียหรือไม่ก็ลุกขึ้นไปล้างหน้า
• ไม่วันเสาร์ก็วันอาทิตย์เจนจะมาบ้านเรา

ข้อสังเกต

      1.   คำสันธานบางคำใช้เข้าคู่กัน เช่น ไม่…ก็ , กว่า…ก็ , เพราะ…จึง , ถึง…ก็ , แม้…ก็ เป็นต้น

      2.    คำสันธานอาจอยู่ในตำแหน่งต่างๆในประโยคก็ได้ เช่น

• อยู่ระหว่างคำ : อีฟชอบสีม่วงและสีขาว
• อยู่หลังคำ : คนก็ดี สัตว์ก็ดี รักชีวิตด้วยกันทั้งนั้น
• อยู่คร่อมคำ : ถึงเป็นเพื่อนก็อย่าวางใจ
• อยู่ระหว่างประโยค : ตูนจะดื่มน้ำส้มหรือดื่มนม
• อยู่หลังประโยค : เราจะทำบุญก็ตาม บาปก็ตาม ควรคิดถึงผลกรรม
• อยู่คร่อมประโยค : แม้เต้จะกินมากแต่เต้ก็ไม่อ้วน

      3.    ประโยคที่มีคำสันธานนั้นจะแยกออกเป็นประโยคย่อยได้ตั้งแต่ 2 ประโยคขึ้นไป

      4.    คำบางคำเป็นได้ทั้งคำสันธานและคำบุพบท เช่น คำว่า “เมื่อ” ให้พิจารณาว่าถ้าสามารถแยกเป็น 2 ประโยคได้ก็เป็นคำสันธาน เช่น “เมื่อ 16 นาฬิกา อาร์ทได้ออกจากโรงเรียนไปแล้ว” ( เป็นคำบุพบท ) “เมื่อเราได้ยินเสียงระฆัง หมวยได้ออกจากโรงเรียนไปแล้ว” ( เป็นคำสันธาน )

เป็นต้น

      5.    คำว่า “ให้” เมื่อนำมาใช้เชื่อมประโยคก็จัดเป็นคำสันธาน เช่น “เขาทำท่าตลกให้เด็กหยุดร้องไห้” เป็นต้น

      6.    คำว่า “ว่า” เมื่อนำมาใช้เชื่อมระหว่างประโยคก็จัดเป็นคำสันธาน เช่น “หนังสือพิมพ์ลงข่าวว่ามีการกวาดล้างพวกมิจฉาชีพครั้งใหญ่” เป็นต้น

      7.    คำประพันธสรรพนามหรือคำสรรพนามเชื่อมประโยค คือ คำว่า “ผู้ ที่ ซึ่ง อัน” จัดเป็นคำสันธานด้วย

• สตรีผู้มีความงามย่อมเป็นที่สนใจของคนทั่วไป
• คนที่กำลังเล่นกีตาร์นั่นเป็นพี่ชายของวี
• ฝ้ายอยู่ในตลาดซึ่งมีคนพลุกพล่าน