กบฎอั้งยี่เมืองภูเก็ต เป็นกบฎของสมาคมนอกกฎหมายของพวกกรรมกรชาวจีน พวกกงสี ปูนเถ้าก๋ง ซึ่งเป็นพวกที่ไม่ชอบเจ้าเมืองภูเก็ตเพราะเห็นว่าลำเอียงเข้าข้างพวกกงสี งี่หิน ซึ่งเป็นคู่แข่งของพวกตนและกลั่นแกล้งพวกตนในเรื่องการเก็บภาษีจึรงก่อการกบฎขึ้นเมื่อวันตรุษจีน ซึ่งตรงกับวันที่ 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2419 ทำให้ผู้คนล้มตายเป็นจำนวนมาก บ้านเรือนราษฎรและวัดวาอารามถูกเผาทำลายทรัพย์สินเสียหายเป็นอันมาก
คำว่า อั้งยี่ แปลว่า หนังสือแดง หมายถึงความลับของชาวจีน ซึ่งมีอยู่หลายสมาคม เช่น เทียนตี้หุย แปลว่า สมาคมฟ้าดิน ซานเหอหุย หรือเรียกชื่อย่อว่า ซาอะ แปลว่า องค์สาม คือ ฟ้า ดิน มนุษย์ ซึ่งตั้งขึ้นในประเทศจีนสมัยราชวงศ์ชิง โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อกำจัดราชวงศ์ดังกล่าว
อั้งยี่ภูเก็ตเป็นสมาคมลับของชาวจีนที่สมาชิกส่วนใหญ่เป็นกรรมการเหมืองแร่ดีบุก ตั้งขึ้นเพื่อช่วยเหลือซึ่งกันและกัน โดยทำหน้าที่สำคัญ คือ เป็นนสยหน้าหางานให้คนจีนที่มาใหม่และคอยพิทักษ์ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจของชาวจีน ในสมัยที่เกิดกบฎขึ้นนี้ อั้งยี่เมืองภูเก็ตมีอยู่ 2 พวกใหญ่ๆ คือ พวกงี่หิน และ พวกกงสีปูนเถ้าก๋ง
|