สุนทรภู่เกิดที่ริมคลองบางกอกน้อย จังหวัดธนบุรี ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า จุฬาโลก เมื่อวันที่ ๒๖ มิถุนายน พ.ศ.๒๕๒๙ ตรงกับวันจันทร์ เดือน ๘ ขึ้น ๑ ค่ำ ปีมะเมีย จุลศักราช ๑๑๔๘ เวลา ๒ โมงเช้า สำหรับวันเดือนปีเกิดนี้กระจ่างแจ้งมากขึ้นเมื่อ กรมพระยาปวเรศ วริยาลงกรณ์ ผู้รู้ในวิชาโหราศาสตร์ ทรงผูกดวงชะตาสุนทรภู่ไว้เป็นหลักฐาน โดยในดวงชะตา บอกไว้ว่า "สุนทรภู่ อาลักษณ์ขี้เมา" และผู้นำดวงชะตาสุนทรภู่มาเผยแพร่นั้น คือ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ

จากการสืบค้นหลักฐานของผู้รู้สมัยต่อจากสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพที่บันทึกไว้แต่เดิม ทำให้ทราบข้อมูลเพิ่มขึ้นอีก กล่าวคือบิดาซึ่งเป็นชาวบ้านกร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง นั้น ชื่อขุนศรีสังหาร(พลับ) มารดาชื่อ ช้อย เป็นชาวแปดริ้ว ต่อมาได้เป็นนางนมของพระองค์เจ้าหญิง จงกล พระราชธิดาของกรมพระอนุรักษ์เทเวศร์(ทองอินทร์) กรมพระราชวังบวรสถานภิมุข (วังหลัง) เมื่อวัยเด็กบิดากับมารดาหย่าร้างกัน บิดาออกไปบวชที่บ้านเดิม จนได้เป็นพระครูธรรมรังสี เจ้าคณะเมืองแกลงฝ่ายอรัญวาสี ส่วนมารดามีสามีใหม่และให้กำเนิดบุตรหญิง ๒ คน ชื่อ ฉิม กับ นิ่ม

ขณะอยู่เมืองแกลง คิดจะบวชแต่ไม่สำเร็จเนื่องเพราะป่วยเป็นไข้ป่า ในที่สุดจึงเดินทางเข้ามา รักษาตัวที่กรุงเทพฯ และได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กในพระองค์เจ้าปฐมวงศ์ พระโอรสพระองค์น้อย ของกรมพระราชวังหลัง