คำไท

คำไท - ชื่ออังกฤษ Annatto Tree - ชื่อวิทยาศาสตร์ Bixa orellana Linn - วงศ์ Bixaceae - ประโยชน์ ใช้แต่งสีอาหาร ย้อมผ้าฝ้ายและไหม - ส่วนที่ใช้ เมล็ด - สารเคมี ประกอบด้วยสารเคมีที่ชื่อ bixin

วิธีใช้ มีวิธีทำหลายวิธี ดังต่อไปนี้ บดเมล็ดให้ละเอียด เติมน้ำและกรอง จะได้สีแดงข้นขุ่น ถ้าตั้งทิ้งไว้จะตกตะกอน นำตะกอนไประเหยน้ำออก จะได้ผงสีแดงส้ม ใช่ใส่สีอาหารและย้อมผ้าฝ้ายและไหม การเตรียมสี Annatto โดยการนำเมล็ดแช่น้ำ กรองเพื่อแยกเป็นเมล็ดออกจากสีทิ้งไว้ระยะหนึ่ง สีจะตกตะกอนที่ก้นภาชนะ นำมาระเหยให้น้ำหมดไปโดยใช้ความร้อน สี Annatto ที่มีขายในท้องตลาดจะมีลักษณะเป็นก้อน สารที่ทำให้ Annatto มีสีส้ม เป็นสารจำพวก carotenoid มีชื่อว่า bixin การแต่งสีขนมที่ทำด้วยไข่ในบ้านเรา เช่น ทองหยิบ ก็ใช้สีจากคำไท วิธีย้อมผ้าฝ้าย ละลายสี Annatto ลงในน้ำยาโซเดียมคาร์บอเนตที่กำลังเดือด นำผ้าที่จะย้อมลงในสีประมาณ 15 นาที แล้วนำผ้านั้นมาแช่น้ำที่เป็นกรดเล็กน้อย หรือน้ำยาสารส้มก็ได้ วิธีย้อมไหม ละลายสีเช่นเดียวกับการย้อมฝ้าย แต่นำผ้าไหมที่ต้องการย้อมแช่ไว้ประมาณ 1 ชั่วโมง และเติมสบู่ลงเล็กน้อย ลงในสีที่ใช้ย้อมผ้า ถ้าต้องการให้ผ้ามีสีเหลืองเพิ่มขึ้นให้เติมกรด tartaric ลงเล็กน้อย ผ้าที่ย้อมจะมีไม่ตกง่ายเมื่อถูกกับสบู่หรือกรดอ่อนๆ

โดย : นาง วิไล นุ่มเฉย, บ้านจั่น, วันที่ 18 พฤษภาคม 2545