ความจริงในท้องถิ่นที่อำเภอพนัสนิคม ก่อนที่จะตั้งเป็นเมืองพนัสนิคม เคยเป็นเมืองโบราณมาก่อนเรียกกันว่า '' เมืองพระรถ '' ปัจจุบัน ซากเมืองเก่ายังมีปรากฏอยู่ที่ ต. หน้าพระธาตุ เมืองพระรถเป็นเมืองเก่าแก่ สร้างขึ้นในสมัยใดปรากฏหลักฐานไม่ชัดเจน นายเจริญ ไชยชนะ พูดถึงการปกครองของพระเจ้าอู่ทอง พระมหากษัตริย์องค์ที่ 1 แห่งกรุงรีอยุธยามีความดังนี้ว่า ในการปกครองส่วนภูมิภาคนั้นใช้วิธีการแบบทหารสุโขทัย พระนครศรีอยุธยามีป้อมปราการอยู่ 4 ทิศคือ

ทิศตะวันออก คือ ลพบุรี

ทิศตะวันออก คือ นครนายก

ทิศใต้ คือ พระประดง

ทิศตะวันตก คือ สุพรรณบุรี

และประกอบไปด้วยหัวเมืองดังนี้

หัวเมืองชั้นในได้แก่ ปราจีนบุรี เมืองพระรถ ( พนัสนิคม ) ชลบุรี เพชรบุรี ราชบุรี เมืองแพรก ( สรรค์บุรี )

เมืองพระยามหานคร คือ เมืองโคราชบุรี ( นครราชสีมา ) จันทบุรี ไชยา นครศรีธรรมราช พัทลุง สงขลา ถลาง ตะนาวศรี ทะวาย และเชียงกราน

เมืองประเทศราช มีเมืองมะละกา และยะโฮร์

ชื่อเมืองต่าง ๆ นี้ ปรากฏในสมัยพระเจ้าอู่ทอง คือ ระหว่าง พ . ศ . 1892 ถึง พ . ศ . 1911 ในระหว่างนี้ คำว่า '' เมืองพระรถ '' ยังปรากฏอยู่ในประวัติศาสตร์ แห่งกรุงศรีอยุธยา

การที่เมืองพระรถกลายเป็นเมืองร้างตั้งแต่เมื่อไรนั้น ก้ไม่ปรากฏหลักฐานเช่นเดียวกัน ต่ต่อต้องเป็นเมืองร้างเป็นเวลานาน เพราะหลักฐานปรากฏไว้ในพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ได้กล่าวว่า

เมืองะเชิงเทรา มาตั้งขึ้นที่เมือง พนัสนิคม เจ้าเมืองชื่อ พระอินทรอาษา ข้อนี้เป็นหลักฐานได้ว่าเมืองพระรถเคยเป็นเมืองร้าง รัชกาลที่ 3 จึงตัดเอาเขตเมืองชลบุรี และ เมืองฉะเชิงเทรามาตั้งเป็นเมืองใหม่ พระองค์ได้ส่งคนลาวเข้ามาอยู่ คนลาวที่เข้ามาอยู่รุ่นแรก คือ ลาวอาสาปากน้ำ ถิ่นเดิมอยู่ที่อมพนม