แสงสร้างแรงศรัทธา ภูมิปัญญาสุโขทัย ในวิหารพระพุทธชินราช
พระพุทธชินราชเป็นพระพุทธรูปงดงามที่สุดองค์หนึ่งของประเทศไทย ประดิษฐานที่วัดพระศรี
รัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร พิษณุโลก ลำแสงจากช่องกระจกบนหลังคา ส่องให้พระวิหารสว่างงามแปลกตาก็จริง แต่เทียบกันไม่ได้เลยกับลักษณะดั้งเดิมตามแนวความคิดของช่างสมัยสุโขทัย พระพุทธรูปองค์นี้สร้างราว พ.ศ. 1900 ในสมัยพระมหาธรรมราชาลิไท ช่างสมัยนั้นคำนึงถึง 3 องค์ประกอบ ได้แก่ ลักษณะงามเด่นขององค์พระซึ่งเป็นทอง มุมมองของผู้มานมัสการ และการจำกัดแสงธรรมชาติ รวมกันสร้างความปีติและศรัทธาแก่ผู้ที่มาไหว้พระพุทธชินราช
ผมเข้าใจว่ามาเปิดช่องกระจกบนหลังคาภายในสมัยรัชกาลที่ 5 ของเดิมจะมืดกว่านี้ ความมืดเป็นวิญญาณของสุโขทัย เสนอ นิลเดช ผู้เชี่ยวชาญด้านสถาปัตยกรรมไทยมหาวิทยาลัยศิลปากร สันนิษฐาน
ก่อนเปิดช่องแสงบนหลังคาพระวิหาร และก่อนใช้ไฟส่องสว่างทั้งพระวิหารอย่างทุกวันนี้ วิหารพระพุทธชินราชมีมนต์ขลังโดยอาศัยทั้งความมืดและแสงสร้างศรัทธาดังในพระนิพนธ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ความว่า
.ว่าถึงความแสงสว่างจะต้องสรรเสริญถึงชาวไทยเมื่อครั้งสุโขทัยที่วิหาพระพุทธชินราชที่เมืองพิษณุโลก ฉันไปเห็นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2435 เวลานั้นยังไมได้ปฏิสังขรณ์แก้ไขให้สมบูรณ์ดังทุกวันนี้ พอไปถึงประตูวิหาร และเข้าไปข้างในดูที่อื่นมืดหมด เห็นแต่องค์พระชินราชตระหง่านงามเหมือนลอยอยู่กลางอากาศ เพราะเรืองแสงสว่างเข้าทางประตูใหญ่ด้านหน้าแต่ด้านเดียว เมื่อปฏิสังขรณ์แล้วในวิหารไม่มืดเหมือนแต่ก่อน ไปกลางวันไม่จับใจเหมือนอย่างไปครั้งแรก
.
นอกจากการให้แสงธรรมชาติทอจับองค์พระซึ่งเป็นทองเห็นอร่ามในความมืด โครงสร้างของพระวิหารยังออกแบบไว้ให้เชิดชูองค์พระให้งามเด่นจับใจผู้มานมัสการตั้งแต่แรกเข้ามาในพระวิหาร เมื่อก้าวเข้ามาแล้ว พื้นพระวิหารจะค่อยๆลดระดับลงทีละน้อย ดังนั้นเมื่ออยู่ที่ประตู ผู้มานมัสการจะเห็นองค์พระในระดับสายตาพอดี เมื่อเดินเข้าใกล้ท่ามกลางความมืดตามเจตนาของช่างสุโขทัย
น่าเสียดายที่สภาพพระวิหารซึ่งเน้นความสว่างไสวตามความนิยมของยุคปัจจุบัน ไม่อำนวยให้ผู้ไปนมัสการพระพุทธชินราชได้เห็นองค์พระในสภาพงามเลิศ ดังที่เคยจับพระทัยสมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพอีกแล้ว
แหล่งข้อมูล : NATIONNAL GEOGRAPHIC ฉบับภาษาไทย
|
