หลังจากการประกาศปลดล็อกรหัสประจำเครื่องโทรศัพท์เคลื่อนที่หรือ อีมี่ ของผู้ให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ทั้ง 4 ราย คือ เอไอเอส ดีแทค ดีพีซี และออเร้นจ์ พร้อมกับการปรับโปรโมชั่นค่าแอร์ไทม์ และกระตุ้นตลาดโทรศัพท์พรีเพด ทำให้ยอดผู้ใช้โทรศัพท์เคลื่อนที่ตั้งแต่ต้นปี 2545 มีอัตราการขยายตัวเพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 120 มีจำนวนผู้ใช้บริการรวมประมาณ 16.28 ล้านเลขหมาย หรือประมาณ ร้อยละ 25 ของจำนวนประชากรทั้งประเทศ และมีแนวโน้มว่าภายในสิ้นปีจะมีจำนวนผู้ใช้โทรศัพท์เคลื่อนที่เพิ่มขึ้นเป็น 18.5 ล้านเลขหมายหรือประมาณร้อยละ 30 ของจำนวนประชากรทั้งประเทศ

ในขณะที่ผู้ให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ (Operators) ต่างเร่งขับเคี่ยวเพื่อช่วงชิงส่วนแบ่งตลาดให้บริการหรือลูกค้าให้ได้มากที่สุดด้วยการจัดกลยุทธ์การตลาดมาใช้ นอกเหนือจากการใช้จุดเด่นทางด้านราคาค่าบริการ เครือข่ายที่พร้อม การสร้างแบรนด์ลอยัลตี้แล้ว ราคาเครื่องลูกข่ายที่ปรับลดลงก็เป็นปัจจัยที่ส่งเสริมให้ธุรกิจให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ขยายตัวขึ้นอย่างรวดเร็วอีกปัจจัยหนึ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การลดราคาตัวเครื่องลูกข่ายของ ทีเอ-ออเรนจ์ เมื่อครั้งเปิดตัวทำตลาดในช่วงแรกเมื่อต้นปี 2545 ต่ำกว่าคู่แข่งเกือบร้อยละ 50 และรวมทั้งให้สิทธิพิเศษกับลูกค้าโทรศัพท์พื้นฐานเทเลคอมเอเซีย สามารถรับเครื่องพร้อมเบอร์โทรไปใช้ในระยะเวลา 1 ปี ผนวกกับกระแสการปลดล็อกอีมี่ของค่ายดีแทค ทำให้ตัวเครื่องลูกข่ายปรับลดราคาลงอย่างต่อเนื่องถึงร้อยละ 50 เทียบกับราคาตัวเครื่องที่จำหน่ายในตอนต้นปี และการทำตลาดของผู้ให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ในครั้งนี้ได้ก่อให้เกิดการเปลี่ยนโครงสร้างตลาดการจำหน่ายเครื่องลูกข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่อย่างสิ้นเชิง

ตัวเครื่องลูกข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ที่วางจำหน่ายในประเทศไทยมีกว่า 20 ยี่ห้อ ให้เลือกใช้งาน ตัวเครื่องทั้งหมดเป็นสินค้าที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ การพัฒนาตัวเครื่องลูกข่ายจากผู้ผลิตอยู่เสมอทำให้ตัวเครื่องมีขนาดเล็กลง มีฟังก์ชั่นการทำงานเพิ่มขึ้น และราคาปรับลดลงอย่างต่อเนื่อง ส่วนหนึ่งของราคาตัวเครื่องที่ลดลงนั้น นอกเหนือจากการพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตแล้วยังมีการปรับลดต้นทุนการผลิตตัวเครื่องลูกข่ายลงด้วย ดังจะเห็นได้จากการย้ายฐานการผลิตตัวเครื่องโทรศัพท์เคลื่อนที่จากเดิมผลิตในประเทศชั้นนำ เช่น สหรัฐ สวีเดน ฟินแลนด์ มาผลิตในประเทศในแถบเอเชีย เช่น จีน มาเลเซีย สิงคโปร์ และใช้ประเทศเหล่านั้นฐานในการกระจายสินค้าในภูมิภาคเอเชีย จะเห็นได้ว่าตัวเครื่องโทรศัพท์ราคาสูงกว่าหนึ่งแสนบาทในอดีต ได้ปรับลดราคาลงเหลือหลักหมื่นบาทในเวลาต่อมา และปัจจุบันมีราคาต่ำสุดไม่ถึง 3,000 บาท

ในระยะแรกการจำหน่ายตัวเครื่องลูกข่ายจะเป็นส่วนหนึ่งของผู้ให้บริการโทรศัพท์ หรือ Operators ที่จะจำหน่ายตัวเครื่องพร้อมเลขหมายที่จะใช้งาน โดยสั่งซื้อจากตัวแทนจำหน่ายตัวเครื่องลูกข่าย เช่น บริษัท โนเกีย ประเทศไทย จำกัด ตัวแทนจำหน่ายเครื่องลูกข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ของโนเกียในประเทศไทย บริษัท เอ็มลิ้งค์ จำกัด ตัวแทนจำหน่ายตัวเครื่องโทรศัพท์ยี่ห้อ โมโตโลร่า อัลคาเทล และ บริษัท ซีเมนส์ ประเทศไทย จำกัด ตัวแทนจำหน่ายตัวเครื่องโทรศัพท์ยี่ห้อ ซีเมนส์ เป็นต้น โดยผู้ให้บริการจะจัดตั้งบริษัทย่อยขึ้นมาดูแลในการจัดซื้อและจัดจำหน่ายตัวเครื่องลูกข่ายอีกทอดหนึ่ง เช่น เอไอเอส มี บริษัท เอดับบริวเอ็ม เป็นบริษัทจัดจำหน่าย (distributor) กระจายโทรศัพท์เคลื่อนที่ต่อไปยังผู้ขายส่ง (dealers) ซึ่งจะกระจายต่อไปยังผู้ค้าปลีก (retailers) และผู้บริโภค (consumers) เป็นลำดับสุดท้าย เป็นต้น

ปัจจุบันระบบการจำหน่ายตัวเครื่องโทรศัพท์เคลื่อนที่มีความแตกต่างจากเดิมค่อนข้างมาก ผู้ใช้โทรศัพท์เคลื่อนที่สามารถเลือกซื้อโทรศัพท์ได้จากหลากหลายแหล่งด้วยกัน จากเดิมที่ต้องซื้อจากศูนย์จำหน่ายของผู้ให้บริการแต่ละราย หรือ ร้านแฟรนไชน์จำหน่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ซึ่งเป็นตัวแทนจำหน่ายของผู้ให้บริการแต่ละราย เช่น ร้านเทเลวิซ ร้านโมบายอีซี่ เป็นต้น ส่วนโทรศัพท์เคลื่อนที่ที่จำหน่ายปลีกในตู้กระจกตามห้างสรรพสินค้ามีจำนวนประปรายและมีแหล่งจำหน่ายสำคัญที่บริเวณศูนย์การค้ามาบุญครอง หลังจากที่ผู้ให้บริการปลดล็อกรหัสประจำเครื่อง ซึ่งทำให้ตัวซิมการ์ด (Sim Card : Subscriber Identification Module) หรือ บัตรบันทึกข้อมูลที่เกี่ยวกับหมายเลขและรายละเอียดเกี่ยวกับผู้ใช้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ สามารถนำไปใช้กับเครื่องลูกข่ายเครื่องอื่นได้สะดวก การปลดล็อกอีมี่นั้น ส่งผลให้ผู้ใช้บริการมีความคล่องตัวในการเปลี่ยนเครื่องลูกข่ายที่ใช้งานเพิ่มขึ้นไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนเครื่องรุ่นใหม่ ที่มีเทคโนโลยีทันสมัยขึ้น เป็นต้น การปลดล็อกอีมี่เครื่องนั้น ไม่ใช่เพียงเป็นการกระตุ้นให้ตลาดให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ขยายจำนวนผู้ใช้งานขึ้นอย่างก้าวกระโดดเพียงอย่างเดียว ยังทำให้ตลาดเครื่องลูกข่ายมีการแข่งขันกันมากขึ้นด้วย

ตลาดเครื่องลูกข่ายนั้นนอกเหนือจากตัวแทนจำหน่ายเครื่องลูกข่ายที่ได้รับประโยชน์แล้ว ตลาดผู้ค้าเครื่องลูกข่ายรายย่อยก็ได้รับประโยชน์ด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะในตลาดเกรย์มาร์เก็ต หรือตลาดนำเข้าเครื่องลูกข่ายอิสระ โดยการนำเข้าเครื่องลูกข่ายมาจำหน่ายโดยไม่ผ่านพิธีการศุลกากร ซึ่งตลาดเกรย์มาร์เก็ตเครื่องลูกข่ายได้มีส่วนช่วยผลักดันให้ราคาเครื่องลูกข่ายที่จำหน่ายอยู่ในท้องตลาดปรับตัวลดลงอย่างต่อเนื่องถึงกว่าร้อยละ 50 จากต้นปีที่ผ่านมา

อย่างไรก็ตาม ข้อมูลนำเข้าเครื่องลูกข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ของกรมศุลกากร พบว่า ปริมาณการนำเข้าเครื่องลูกข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ในช่วง 8 เดือนแรกของปี 2545 มีอัตราการขยายตัวเพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 54 จากช่วงเดียวกันในปีที่ผ่านมา หรือนำเข้ามาจำนวน 6.77 ล้านเครื่อง คิดเป็นมูลค่านำเข้า 35,319 ล้านบาท ในขณะที่ปริมาณการนำเข้าในปี 2544 ทั้งปีที่มีจำนวน 6.83 ล้านเครื่อง เป็นที่น่าสังเกตว่าปริมาณการนำเข้าตัวเครื่องลูกข่ายในปี 2544 นั้น มีจำนวนมากกว่าเลขหมายโทรศัพท์เคลื่อนที่ที่เพิ่มจำนวนขึ้นเพียง 3.72 ล้านเครื่องหรือเกือบครึ่งของโทรศัพท์ที่นำเข้าในปี 2544 จะถูกนำมาจำหน่ายในปี 2545 ด้วยเช่นกัน ทำให้ผู้จำหน่ายเครื่องต้องปรับลดราคาจำหน่ายลงเพื่อลดจำนวนสต็อกคงค้างก่อนที่จะมีเทคโนโลยีใหม่เข้ามาแทนที่

จะเห็นได้ว่า ราคาจำหน่ายเครื่องโทรศัพท์เคลื่อนที่มีการปรับตัวลดลงมาอย่างต่อเนื่องนอกเหนือจากเป็นการระบายสต็อกสินค้าแล้ว ภาวะการแข่งขันของตลาดก็เป็นปัจจัยช่วงผลักดันให้ราคาจำหน่ายเครื่องปรับตัวลดลง ทั้งภาวะการแข่งขันจากผู้ให้บริการแต่ละรายและภาวะการแข่งขันในระดับตัวแทนจำหน่าย อย่างไรก็ตาม แนวโน้มของตลาดจำหน่ายเครื่องลูกข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ ในปี 2546 นั้น จะเห็นการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีอย่างเด่นชัดมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การนำโทรศัพท์เคลื่อนที่จอแสดงภาพสี แทนจอภาพขาว-ดำ และเพิ่มฟังก์ชั่นการทำงานให้หลากหลาย เช่น การรับส่งภาพ การถ่ายภาพจากอุปกรณ์เสริม การรับส่งอีเมล์ การรับส่งภาพเคลื่อนไหว เป็นต้น

ศูนย์วิจัยกสิกรไทย มีความเห็นว่า การพัฒนาเทคโนโลยีของตัวเครื่องลูกข่ายจะมีส่วนผลักดันให้ตลาดเครื่องลูกข่ายขยายตัวขึ้นในปี 2546 โดยเฉพาะตลาดเครื่องทดแทนหรือการซื้อเครื่องใหม่โดยใช้ซิมการ์ดเดิม และตลาดผู้ใช้บริการในต่างจังหวัด ซึ่งในตลาดเครื่องทดแทนนั้นจะเน้นเครื่องลูกข่ายที่มีฟังก์ชั่นการทำงานที่ซับซ้อนมากขึ้น ในขณะที่ตลาดผู้ใช้บริการในต่างจังหวัดจะเน้นเครื่องลูกข่ายที่ราคาไม่สูงมากนัก ซึ่งจะเป็นตลาดหลักที่ทั้งผู้ให้บริการและผู้จำหน่ายเครื่องอิสระให้ความสำคัญเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ยังเป็นปัจจัยผลักดันให้ตลาดเกรย์มาร์เก็ตเครื่องลูกข่ายคึกคักขึ้น อย่างไรก็ตามตลาดเครื่องลูกข่ายรุ่นใหม่จะเป็นที่ยอมรับของตลาดหรือไม่นั้นยังขึ้นกับปัจจัยทางด้านราคาเป็นตัวกำหนด ซึ่งหากราคาจำหน่ายอยู่ในระดับที่สูงกว่า 20,000 บาท เป็นตลาดระดับบน และจับตลาดกลุ่มวัยรุ่นที่นิยมการเปลี่ยนเครื่องเป็นแฟชั่น ในขณะที่ตลาดระดับกลาง-ล่าง และตลาดในต่างจังหวัดจะยังคงชะลอการตัดสินใจซื้อเนื่องจากตัวเครื่องมีราคาสูง และตัวเครื่องลูกข่ายที่มีเทคโนโลยีที่ต่ำกว่าจะยังคงได้รับความนิยมอยู่เช่นเดิม

นอกจากนี้มีความเป็นไปได้มากที่เครื่องลูกข่ายที่ผลิตในประเทศจีนจะเข้ามาทำตลาดในประเทศมากขึ้น ทั้งในส่วนของตัวเครื่องแบรนด์เนม เช่น โนเกีย โมโตโรล่า ที่ย้ายฐานการผลิตไปในประเทศจีน โดยปริมาณการนำเข้าเครื่องลูกข่ายจากจีนเพิ่มสูงขึ้นในช่วง 8 เดือนแรกของปี 2545 มีปริมาณการนำเข้าถึงเกือบ 2 ล้านเครื่อง คิดเป็นมูลค่าถึง 8,700 ล้านบาท เพิ่มขึ้นประมาณ 5 เท่าจากช่วงเดียวกันในปีที่ผ่านมา นอกเหนือจากการรับจ้างผลิตตัวเครื่องลูกข่ายแบรนด์เนมในจีนแล้ว จีนยังพัฒนาเครื่องลูกข่ายแบรนด์เนมของจีนเอง เพื่อทำการจำหน่ายไปยังตลาดทั่วโลกอีกด้วย ซึ่งตัวเครื่องลูกข่ายดังกล่าว มีวางจำหน่ายในประเทศไทยแล้วเช่นกัน นอกจากนี้จะเห็นว่าผู้ผลิตตัวเครื่องลูกข่ายที่หยุดการทำตลาดไประยะหนึ่ง ได้หันกลับมาเดินสายการผลิตตัวเครื่องลูกข่ายอีกครั้ง เช่น ออดิโอว๊อกซ์ โตชิบา ฟิลลิปส์ เป็นต้น ซึ่งจะทำให้ผู้ใช้บริการมีโอกาสในการเลือกใช้โทรศัพท์เคลื่อนที่ได้หลากหลายรุ่นและหลากหลายแบรนด์

ดูเหมือนว่าภาวะการแข่งขันของตลาดจะทำให้ผู้ใช้บริการได้ซื้อเครื่องลูกข่ายในราคาที่ถูกลง แต่ปัญหาของการซื้อเครื่องลูกข่ายคือ คุณภาพของตัวเครื่อง โดยเฉพาะการซื้อจากผู้ค้ารายย่อย ปัญหาที่พบมากก็คือ เครื่องมีอายุการใช้งานสั้น มีความเป็นไปได้ว่า เครื่องที่นำมาจำหน่ายจะเป็นเครื่องใช้งานแล้วจากต่างประเทศและนำมาปรับแต่งรูปลักษณ์ภายนอกก่อนวางจำหน่ายในราคาที่ถูกกว่าเครื่องลูกข่ายที่จำหน่ายในศูนย์บริการหรือศูนย์จำหน่ายต่างๆ ดังนั้นในการซื้อเครื่องลูกข่ายใหม่เพื่อทดแทนเครื่องเดิมหรือซื้อเครื่องลูกข่ายและเปิดใช้หมายเลขใหม่ควรให้ความสนใจกับผู้จำหน่ายที่มีการรับรองคุณภาพ มีการรับประกันเครื่อง และมีที่ตั้งหลักแหล่งของร้านที่แน่นอนเพื่อป้องกันการหลอกลวงที่อาจเกิดขึ้นได้หากไม่ระมัดระวัง

ที่มา : ศูนย์วิจัยกสิกรไทย